Ülkemizde faaliyet gösteren yüzlerce değişik sektörde, binlerce şirket arasında belki de en az bilinenler Uluslararası Gözetim şirketleridir. En az bilinmesi önemsizliğinden değil insanımızın dış ticaret konusuna uzak olması ve bu sektörde çalışanların yetiştirildiği örgün eğitim olmamasındandır.

Uluslararası Gözetim şirketleri, Ticaret Bakanlığı’nın Ürün Güvenliği ve Denetleme Genel Müdürlüğünün yetkilendirmesiyle faaliyet gösterirler. 2016 yılından sonra ise Ulaştırma Bakanlığı, faaliyetlerimizin kendilerinin sorumluluk ve yetki sahasında gerçekleşen kısmı için Denizcilik Genel Müdürlüğünden yetki alma zorunluluğu getirmiştir.

Ticaret Bakanlığı, yıllara dayanan tecrübe ve uygulama pratiği açısından daha uygulanabilir bir tebliğ ile yetkilendirme yapmakta iken, Ulaştırma Bakanlığı 2016 yılında uygulama pratiği ve sahanın görüşlerini almadan bir yönetmelik ile sisteme müdahil olmuştur. Bu ilk yönetmelik uygulama pratiği açısından ciddi sıkıntılar içermekteydi. Bu nedenle uzun görüş alış verişleri neticesinde 2020 yılında daha uygulanabilir bir yönetmelik tadilatını yayımlamıştır. Ancak 2016 ile 2020 yılları arasındaki süreçte uygulamadaki belirsizlikler nedeni ile özellikle deniz yoluyla yapılan dış ticaret işlemlerinin gerçekleştirilmesinde oldukça zor durumlarla karşılaşılmıştır. Ulaştırma Bakanlığı çıkardığı yönetmelikle Mühendislik diploması, Kaptanlık ve sektörle ilgisiz bir sürü eğitimi zorunlu kılmakta ve bu eğitimleri almayan gözetim şirketleri personelleri liman sahasına girememekteydi. Eğitimler ise şirket içi değil yetkilendirilmiş başka şirketler tarafından verilmekte ve eğitim açılması için gerekli sayıda katılımcı bulmak gibi zorluklar içeriyordu. Ayrıca eğitimler esnasında personelin hizmet dışı kalması da sorun oluyordu. 2020’de yayımlanan yönetmelik ve buna bağlı çıkartılan uygulama yönergesi bu hususta karşılaşılan sorunları kısmen çözmüştür. Ne var ki, örnek gemi yükleme ve boşaltmalarında puantaj hizmetleri gibi destek hizmetlerinin bile yönetmeliğe ve uzmanlığa bağlanması hala ciddi sorunlar yaratmaktadır. Bu yüzden puantaj hizmetleri büyük çoğunlukla halen yapılamamaktadır.

Merkezi yönetim ihracata dayalı kalkınma yöntemini tercih ederken, bürokrasi bunun tam aksi uygulamaya geçmiştir. Yönetimin 2021 yılı için gururla bahsettiği 225 milyar dolarlık ihracat, tüm zorlayıcı unsurlara rağmen Uluslararası Gözetim Şirketlerinin belgelemeleri ve raporlarıyla ile gerçekleşmiştir. Yılın her günü, gece ve gündüz, tatil, bayram, izin vs demeden hizmeti yerine getiren Uluslararası Gözetim Şirketleri ve bünyelerinde çalışanlar her türlü takdire layıktır.

Uluslararası Gözetim Şirketleri sadece ihracat değil aynı zamanda 271 milyar doları aşan ithalatının da gözetimini yapmıştır. İthalatın zamanında, hızlı ve doğru tespitlerle yapılması, halkımızın ithalata dayanan mallara herhangi bir sıkıntıya düşmeden teminini sağlamıştır.

Uluslararası Gözetim Şirketleri sadece bir işyeri olmanın ötesinde bu alanda mesleki örgün eğitimi olmadığından, muhakeme ve mukayese yeteneğine haiz, dikkatli, dürüst ve özveriyle çalışmaya hazır herkes için, şirket içi hem teorik hem de pratiğini görerek usta-çırak ilişkisi ile meslek edindiren yerlerdir. Her ne kadar Ulaştırma Bakanlığının yönetmeliğinde Denizcilik, Mühendislik bölümleri mezunlarının istihdamına yönelik bir yönlendirme varsa da uygulamada pek bir işe yaradığını söylemek mümkün olmamaktadır. Yılın tüm günlerine, günün her saatine yayılan bir hizmet alanında diplomadan ziyade işi sevmek ve çalışkan olmak ön plana çıkmaktadır. Meslek öyle bir meslektir ki doğal akış içinde kendisini uluslararası standartlara mevzuattan daha önce adapte etmiştir. Bugün olmazsa olmaz olan Kalite Yönetim sistemi Gözetim Şirketleri tarafından da yıllar öncesinden uygulanmakta idi. “Yaptığını Yaz Yazdığını Yap” prensibi ta işin başından beri bu meslek grubunun ayrılmaz bir parçası olmuştur.

Bu meslek grubu, dünya ticaretinde geçerli lisan olan İngilizce kullanımı konusunda gerek sahada gerekse yazışmalarda diğer meslek gruplarından daha ileride bir pozisyondadır. Gemilerde karşılarına çıkan değişik milliyette insanlarla diyaloga girerek ithalata konu malların yüklenmesi ve boşaltılası hususunda ortaya çıkan sorunları çözmektedirler. Gözetmenler her zaman çözümün parçası olmuşlardır.

Mevzuattan kaynaklanan sorunlar çözülürse Uluslararası Gözetim Şirketleri ülkemiz dış ticaretine daha fazla katkıda bulunacaklar ve ivme kazanan dış ticaretimiz daha da hızlanacaktır. Örneğin 1961 yılında çıkartılan Dış Hatlara Sefer Yapan Gemilere Giriş/ Çıkış Senelik izin belgeleri üzerinden 60 yıldan daha fazla süre geçmiş olmasına rağmen hala güncellenmedi. İzmir bölgesinden aldığınız bir izin belgesi Marmara Bölgesinde, Akdeniz Bölgesinde veya Karadeniz Bölgesinde geçerli değildir. Günübirlik uçuşlar ile gittiğiniz başka bir bölgede iş yapabilmek için liman tesislerine giriş izni için vereceğinizden hizmet için gereken süreden daha fazla zaman harcanmaktadır. Ülke genelinde geçerli TEKKART uygulamasına geçilmesi hizmet kalitemizi arttıracaktır. Son zamanlarda idarenin bu hususa olumlu yaklaşımlarını görüyor ve çözüme yaklaşıldığını düşünerek umutlanıyoruz.

Uluslararası Gözetim Şirketleri, yurtdışı ve yurtiçi kurumsal müşterilerle çalıştığı için kayıt dışılığın SIFIR olduğu bir meslek grubudur. Devletin, bu kaynağın daha verimli çalışması, daha fazla kaynak yaratması ve istihdamının daha da artması için önünü açması gerektiğini düşünüyorum. İdarelerin çözüm konusunda bu meslek grubunu temsil eden Uluslararası Gözetim Şirketleri Derneği ile görüş alış verişi yapmasından şirketler kadar Devletin de karlı çıkacağı kanaatindeyiz.

Dış Ticaret yapmayan ticaret erbabı dışında pek ne olduğu bilinmeyen Uluslararası Gözetim Şirketleri bu ülkenin döviz getiren önemli unsurlarından biridir. Üstelik bunu sadece hizmet satarak yapmaktadır. Kullandığınız benzinin, motorinin, LPG’nin, LNG’nin, kimyasal maddelerin, demir çeliğin, tahılın, kömürün, rüzgar santralleri ile evinize gelen elektriğin vs. son tüketiciye ulaşmasında bizim hizmetlerimiz vardır. Engellenmek yerine desteklenmeleri gerektiği bir gerçektir. Gözetim şirketleri Devlete tek TL yük olmadan hizmet veren, istihdam sağlayan, meslek edindiren, laboratuvarlar dahil kendi yatırımını kendisi yapan kurumsal kuruluşlar olup kalite anlayışı ile çoğu meslek gruplarından daha ileri olmakla gurur duyulacak bir meslek grubudur. Bu meslek grubuna mensup ve Dernek Başkanı olmak anlatılmaz bir hazdır. Umarım daha niceleri bu hazzı yaşasın.