İşletmelerdeki iş süreçlerinin hızlı, güvenilir, yüksek performansla yürütülmesi ve bunlara bağlı olarak ekonomik olarak gerçekleşmesi, günümüz rekabet koşullarında oldukça önemlidir. Bu kapsamda işletme yönetimleri, iş süreçlerini düşük maliyetle sağlayabilecek çözümler..
İşletmelerdeki iş süreçlerinin hızlı, güvenilir, yüksek performansla yürütülmesi ve bunlara bağlı olarak ekonomik olarak gerçekleşmesi, günümüz rekabet koşullarında oldukça önemlidir. Bu kapsamda işletme yönetimleri, iş süreçlerini düşük maliyetle sağlayabilecek çözümler aramaktadır. Bu çözümlerin ve fikirlerin çıktığı her noktada, dijital teknolojiler ve uygulamalardan faydalanmak kaçınılmaz olmuştur. Dünyada artan rekabet ortamının merkezinde bulunan ve uluslararası ticaretinin en büyük paylarından birine sahip olan limanlar, geçmişten günümüze lojistiğin ve ticaretin merkezlerinden biri olmuştur. Limanlar bulundukları ülkelerin ve şehirlerin ekonomilerine olan katkıları açısından da çok önemli bir yere sahiptir. Küreselleşen dünyada, liman işletme iş süreçlerinin ve maliyetlerinin optimizasyonun en üst düzeyde sağlanması, limanların dijital teknolojilere gereken önemi göstermesinden geçmektedir. Dolayısıyla uluslararası ticaretin önemli aktörlerinden olan liman işletmeleri ve limancılık faaliyetleri de teknolojik gelişmelerden etkilenmekte ve iş modellerini bu teknolojilere göre düzenlemektedirler. Her geçen gün yeni dijital teknolojiler ve uygulamaları ortaya çıkmakta ve bunlar limancılık faaliyetlerine hızlı bir şekilde entegre edilmektedir. Liman işletmelerinin faaliyetlerine entegre edilen dijital teknoloji ve uygulamaların, tarihsel aşamaları kâğıtsız, otomatik ve akıllı işlemleri olarak üç evrede incelenmektedir.
Liman işletmelerinde dijitalleşmenin birinci evresi, kağıtsız dönem olarak adlandırılan 1960-1980 yıllarına kapamaktadır. Birinci evrede, konteyner taşımacılığının yayınlaşmasıyla birlikte limancılık faaliyetlerinde de yapısal değişiklikler yaşanmış ve katma değerli lojistik hizmetlere olan talep de artmıştır. Bu evrede, taşımacılığa konu olan belgelerin dijital ortama aktarıldığı, EDI’ler (elektronik veri değişimi) sayesinde LTS’lerin (liman topluluk sistemi) ve günümüz limanlarının vazgeçilmez parçası olan konteyner terminallerindeki operasyonların planlanması, yönlendirilmesi ve takibini sağlayan TOS’ların (terminal operasyon sistemi) kullanılmaya başlandığı görülmektedir. 1980-2000 yıllarını kapsayan ikinci evrede; RFID, GPS, AGV (otomatik terminal araçları) ve STS, RTG, ASC gibi uzaktan kontrol edilen yük elleçleme donanımlarının liman operasyonlarında kullanılmaya başlandığı görülmektedir. Dijital teknolojilerin ve uygulamalarının yoğun bir şekilde limancılık faaliyetlerinin kullanılmaya başlandığı ve limanların akıllı liman olarak anılmaya başladığı üçüncü evre ise 2010 yılı ve sonrasını kapsamaktadır. Bu dönemde, büyük veri, bulut teknoloji, nesnelerin interneti, akıllı sensörler, Hackathon etkinlikleri gibi dijitalleşmeyi geliştiren faaliyetler ile liman operasyonlarını ölçüldüğü, denetlendiği ve veri yönetiminin etkin bir şekilde yürütüldüğü görülmektedir.
Denizyolu ulaştırmasının temel aktörlerinden olan limanlardaki dijitalleşmenin en güncel örneklerinden birisi akıllı konteyner 42 projesidir. Hollanda’nın Roterdam limanında nesnelerin interneti platformu tarafından gerçekleştirilen akıllı konteyner 42, iki yıllık veri toplamak için Roterdam limanından yola çıkmış ve konteynere takılan sensörler sayesinde çevre koşullarını (sıcaklık, nem, basınç vb.) ölçümleme yaparak, deniz taşımacılığında karşılaşılan sorunlar ve zorluklar hakkında bilgi edinilmesini sağlanmıştır. Ayrıca konteynerin taşınması sürecinde, taşıma modları arası geçişte ne kadar çok güç üreteceğini hesaplamak adına konteynere Güneş panelleri de yerleştirilmiştir. Diğer dijital uygulamalar arasında Maersk firması tarafından 2017 yılında geliştirilen ve paydaşların (müşteriler, forvarderler, yük ilgilileri) konteynerlerini internet üzerinden takip etmelerini sağlayan RCM (uzaktan konteyner yönetimi)), Boxinsider ve 2018 yılında geliştirilen ve liman işletmeleri ile ilgili diğer işletmelerin entegrasyonunu sağlayan, bir blockchain teknolojisi uygulaması olan TradeLens uygulamaları, liman işletmelerindeki dijitalleşmeye örnek olarak gösterilebilir.
Denizyolu ulaştırmasında dijitalleşme hızlı bir şekilde artmakta ve bununla ilgili denizcilik işletmeleri ve limanlar büyük projeler ve araştırmalar yapmaya devam etmektedirler. 2017 yılında geliştirilen diğer bir sistem olan Navigate uygulaması, intermodal bağlantı noktaları, limanlar ve taşıma işini yapanlar hakkında veri toplayıp bu verileri paydaşlara sunmaktadır. Dünyada faaliyet gösteren 550 liman arasında en kısa ve en verimli yolu navigasyon sistemi gibi gemilere ileterek, dijitalleşme sayesinde zamandan ve karar verme hızından yararlanmayı sağlamaktadır. Navigate uygulaması, aynı zamanda limanlardan sonra yükün devam edebileceği alternatif taşıma modları da sunmaktadır. İç nakliye ve demiryolu ile devam edebilecek yükler açısından oldukça faydalı olan dijital bir uygulama hizmetidir. Günümüz de büyük sorun olan deniz taşımacılığında ekipman sıkıntısına da yine teknolojik bir gelişme olan bu uygulama ile çözüm bulunmaya çalışılmaktadır. Uygulama boş konteynerlerin nerede bulunabileceğini de göstermektedir. Liman bölgesin de faaliyet gösteren firmaların bilgilerini de barındıran Navigete sistemi, fiyat ve teklifi almak için firmalar ile iletişimi kolaylaştırıcı aracılık sağlamaktadır. Limanlar, 20.yy. da gelişen teknoloji ve artan rekabet ortamından dolayı dijital teknolojilere ve uygulamalarına fazla ihtiyaç duymaktadır. Dijital teknolojiler, günümüzde limanların verimliliğini ve performansını en üst seviyede olmasını sağlamaktadırlar. Dijital teknolojilerin ve uygulamaların limancılık faaliyetlerine olan katkıları göz önüne alındığında ülkemizde ve dünyada sürekli bir değişim ve yenilik içerisin de olması kaçınılamaz bir hal almıştır.
Limanlarda kullanılan dijital teknolojiler, liman yönetiminde denetleme, kontrol, planlama, operasyon konularında limanlardaki işleyişi sağlayan ve limanlarda çalışan ara ve yönetim elemanlarına limanda yapılan işlerin ilerleyişine yardımcı olan sistemlerdir. Limanlarda kullanılan dijital teknolojiler gün geçtikçe etkisini daha da hissettirerek vazgeçilmez bir olgu haline dönüşmektedir. Bu olgu ile yöneticilerin limanlardaki gelişen dijital teknolojileri ne kadar bildiği ve bu teknolojilere bakış açılarının ne olduğunda önemli bir soru haline gelmiştir. Limanlarda kullanılan dijital teknolojilerin ve uygulamalarının takip edilmesi ve bu teknolojilere yönelik, liman yöneticileri tarafından farkındalığın oluşturulması ve ileriye dönük olarak yöneticilerin alacakları stratejik kararlarda, gelecek planlarında dijital teknolojilerin ve uygulamalarının yön verici bir unsur haline dönüştüğü gerçeği unutulmamalıdır. Bunların yanında dijitalleşme ile birlikte işletmelerde ‘‘Dijital teknoloji uzmanları’’ veya ‘‘Dijital bilgi uzmanları’’ gibi yeni istihdam alanlarının oluşmasının yanında, işletme yöneticilerinin de ‘‘Dijital yönetici’’ veya ‘‘Dijital lider’’lere dönüşeceği görülmektedir. Dolayısıyla her işletme yönetimleri gibi, liman işletme yönetimleri de dijital çağın gereği kendilerini geliştirmek ve yeni dijital teknolojileri takip edip, iş süreçlerini de bu teknolojilere uyumlu hale getirmek durumundadırlar.
Kaynakça
Doç. Dr. Kpt. Murat YORULMAZ
Kocaeli Üniversitesi Denizcilik Fakültesi
murat.yorulmaz@kocaeli.edu.tr
